علت تپش قلب ناگهانی چیست؟ بررسی دلایل جسمی و روانی


دلایل بروز تپش قلب طیفی گستردهای از عوامل را شامل میشوند؛ مانند: محرکهای روانشناختی همچون استرس و اضطراب، و نیز مصرف موادی نظیر کافئین، الکل یا داروهای خاص میتوانند زمینهساز چنین حالتی شوند و یا از اختلالات قلبی–عروقی مانند آریتمیها و نارسایی قلب گرفته تا مشکلات متابولیک مانند پرکاری تیروئید و کمخونی.
تپش قلب ناگهانی حالتی است که در آن فرد بهطور غیرمنتظره، ضربان قلب سریع، کوبنده یا نامنظم را تجربه میکند. این پدیده میتواند در حالت استراحت، حین فعالیت سبک یا حتی در شرایط عادی روزمره رخ دهد و گاهی با علائمی مانند لرزش قفسه سینه، احساس ضربان در گلو یا سرگیجه همراه باشد.
بنابراین، شناسایی علت دقیق تپش قلب نیازمند بررسیهای بالینی و پاراکلینیکی دقیق است تا بتوان میان یک پاسخ طبیعی و یک اختلال جدی قلبی تفاوت قائل شد.در این مطلب، به بررسی دقیق این مهم و علائم و روش درمان آن میپردازیم تا درک بهتری از این بیماری پیدا کنید.
علائم و علت تپش قلب ناگهانی چیست؟
تپش قلب پدیدهای است که اغلب بیماران آن را با توصیفهایی همچون ضربان سریع، کوبنده یا لرزشی بیان میکنند. در بسیاری از موارد، این احساس بهصورت پرشهای متناوب یا بینظمی در ریتم قلبی تجربه میشود و ممکن است نهتنها در ناحیهی قفسه سینه بلکه در گلو و گردن نیز احساس گردد. برخی بیماران بهویژه هنگام استراحت شبانه، حتی توانایی شنیدن ضربان قلب خود را گزارش میکنند.
بروز تپش قلب محدود به فعالیت شدید نیست و میتواند در شرایطی همچون استراحت، خم شدن به جلو یا حتی حین انجام حرکات سبک رخ دهد. از منظر روانشناختی، استرس و اضطراب نیز از محرکهای شایع محسوب میشوند. گرچه این رویداد معمولاً گذرا است، اما در برخی موارد میتواند نشانهای هشداردهنده باشد.
در برخی موارد، تپش قلب همراه با لرزش بدن بهصورت ناگهانی اتفاق میافتد؛ در این صورت مطالعهٔ مقالهٔ زیر میتواند برایتان مفید باشد:

چه چیزی باعث تپش قلب ناگهانی میشود؟ (دلایل جسمی و روانی)
بر اساس شواهد بالینی، تپش قلب میتواند ناشی از طیف گستردهای از شرایط باشد. این عوامل را میتوان در چهار دستهی اصلی طبقهبندی کرد:
- اختلالات قلبی–عروقی: شامل آریتمیها (مانند فیبریلاسیون دهلیزی)، نارسایی قلب، اختلالات دریچهای، کاردیومیوپاتی، سندرمهای ارثی (مانند بروگادا یا QT طولانی)، سندرم ولف–پارکینسون–وایت و انفارکتوس میوکارد.
- شرایط متابولیک و سیستمیک: همچون هیپوگلیسمی یا افت قند خون، آنمی یا کم خونی، پرکاری تیروئید، تب و عدم تعادل الکترولیتی .
- عوامل روانشناختی: اضطراب، استرس و حملات پانیک نقش قابلتوجهی در بروز یا تشدید این پدیده دارند.
- داروها و مواد محرک: مصرف کافئین، الکل، نیکوتین، داروهای خاص و مواد محرکی نظیر کوکائین و آمفتامینها از عوامل شناختهشده در ایجاد تپش قلب هستند.
علاوه بر این موارد، فعالیت بدنی و ورزش نیز میتوانند در برخی افراد بهعنوان محرک بروز تپش قلب مطرح شوند.
اگر میخواهید بدانید نقش پرکاری تیروئید در بروز تپش قلب چیست، مقالهٔ زیر را بخوانید:

تپش قلب ناگهانی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص علت دقیق تپش قلب اغلب فرایندی دشوار است، بهویژه زمانیکه این پدیده در حضور پزشک یا طی معاینات بالینی بروز نکند. در چنین شرایطی، رویکرد تشخیصی مستلزم گردآوری دقیق اطلاعات بالینی و استفاده از روشهای پاراکلینیکی تکمیلی است.
ارزیابی اولیه
نخستین گام در بررسی تپش قلب، انجام معاینهی فیزیکی جامع همراه با اخذ شرححال دقیق از بیمار است. پزشک در این مرحله به مجموعهای از عوامل کلیدی توجه میکند که میتوانند در بروز یا تشدید تپش قلب نقش داشته باشند، از جمله:
- سطح و الگوی فعالیت بدنی
- میزان استرس و وضعیت روانی
- سابقه بیماریهای زمینهای
- مصرف داروهای تجویزی
- استفاده از داروهای بدون نسخه و مکملهای تغذیهای
- کیفیت و الگوی خواب
- مصرف کافئین و سایر محرکها
- مصرف الکل
- تاریخچه قاعدگی در زنان
در صورت نیاز، بیمار به متخصص قلب و عروق ارجاع داده میشود تا ارزیابی دقیقتر صورت گیرد.
روشهای تشخیصی تخصصی
متخصص قلب ممکن است از مجموعهای از آزمونهای آزمایشگاهی و تصویربرداری برای تشخیص یا رد بیماریهای قلبی–عروقی بهره گیرد، از جمله:
- آزمایش خون: بررسی سطح هورمونها، سلولهای خونی و الکترولیتهایی همچون پتاسیم که در ریتم قلب نقش حیاتی دارند.
- آزمایش ادرار: اندازهگیری الکترولیتها، سلولهای خونی، هورمونها و سطح قند خون.
- آزمون استرس (تست ورزش): ارزیابی عملکرد قلب در شرایط افزایش ضربان، که یا از طریق فعالیت فیزیکی (راه رفتن روی تردمیل) و یا با تجویز داروهای محرک قلبی انجام میشود.
- اکوکاردیوگرافی: استفاده از امواج فراصوت برای ایجاد تصاویر زنده و متحرک از ساختار و عملکرد قلب.
- الکتروکاردیوگرافی (ECG/EKG): ثبت فعالیت الکتریکی قلب برای تشخیص آریتمیها و سایر اختلالات ریتم.
- تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه: ارزیابی اندازه قلب و بررسی احتمالی بزرگشدگی آن.
- مانیتورینگ هولتر: استفاده از دستگاه قابلحمل که ریتم قلب را بهمدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت ثبت میکند.
- مطالعه الکتروفیزیولوژی (EPS): بررسی مستقیم عملکرد الکتریکی قلب برای شناسایی کانونهای ایجاد کننده آریتمی.
- آنژیوگرافی کرونری: ارزیابی جریان خون در عروق کرونر بهمنظور تشخیص تنگی یا انسداد احتمالی.
تپش قلب ناگهانی چگونه درمان میشود؟
ماهیت درمان تپش قلب ارتباط مستقیم با علت زمینهای آن دارد. در بسیاری از موارد، تپش قلب خوشخیم بوده و بدون نیاز به مداخله درمانی بهطور خودبهخود برطرف میشود. در صورتی که معاینات بالینی و ارزیابیهای پاراکلینیکی علت مشخصی را نشان ندهند، تمرکز اصلی درمان بر اصلاح سبک زندگی و اجتناب از عوامل محرک خواهد بود.
اصلاح سبک زندگی و راهکارهای غیر دارویی
- مدیریت استرس و اضطراب – از آنجا که استرس، اضطراب، ترس و حملات پانیک از محرکهای شناختهشدهٔ تپش قلب محسوب میشوند، کاهش تنش روانی نقش کلیدی دارد. روشهایی مانند تمرینات آرامسازی، یوگا، تایچی، بیوفیدبک، تصویرسازی ذهنی هدایتشده و آروماتراپی میتوانند به تنظیم پاسخهای فیزیولوژیک بدن کمک کنند.
- اصلاح رژیم غذایی و اجتناب از محرکها – حذف یا کاهش مصرف موادی مانند الکل، نیکوتین، کافئین و مواد محرک غیرقانونی (مانند آمفتامینها) توصیه میشود.
- بازبینی داروها و مکملها – برخی داروهای سرماخوردگی، مکملهای گیاهی و فرآوردههای تغذیهای میتوانند محرک تپش قلب باشند. مشاوره با پزشک برای جایگزینی یا تعدیل این داروها ضروری است.
برای آگاهی از اثرات کافئین بر بدن، پیشنهاد میکنیم مقاله زیر را مطالعه کنید:

درمان دارویی و مداخلات تخصصی
در صورتی که تغییر سبک زندگی موثر نباشد، داروهایی مانند بتابلاکرها یا مسدودکنندههای کانال کلسیم میتوانند برای کنترل ضربان قلب تجویز شوند. در مواردی که علت مشخصی شناسایی شود، درمان هدفمند خواهد بود:
- در صورت دارویی بودن علت، جایگزینی درمان مد نظر قرار میگیرد.
- در صورت وجود آریتمی، علاوه بر دارو، روشهای مداخلهای یا ارجاع به الکتروفیزیولوژیست (متخصص ریتم قلب) ضرورت پیدا میکند.
کنترل تپش قلب ناشی از اضطراب
در بیمارانی که اضطراب نقش اصلی دارد، مدیریت اختلال روانی زمینهای اهمیت دارد. مداخلات پیشنهادی شامل:
- رواندرمانی، بهویژه رفتار درمانی شناختی (CBT) برای اصلاح الگوهای فکری و رفتاری
- داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب
- استفاده از بتابلوکرها در صورت نیاز برای کنترل همزمان اضطراب و کاهش ضربان قلب
- تکنیکهای مدیریت استرس همچون مدیتیشن، یوگا و فعالیت بدنی منظم
روشهای سریع برای کاهش تپش قلب
در کنار درمانهای تخصصی، برخی اقدامات ساده میتوانند در کوتاهمدت علائم را تخفیف دهند:
- تنفس عمیق با الگو هایی مانند «تنفس جعبهای» (چهار ثانیه دم، چهار ثانیه حبس نفس، چهار ثانیه بازدم، چهار ثانیه مکث).
- مانورهای واگال همچون حبس نفس و فشار آوردن مشابه زمان دفع، که با تحریک عصب واگ میتوانند ضربان قلب را کاهش دهند.
- کاهش مصرف کافئین و الکل، چرا که این مواد هم محرک مستقیم تپش قلب هستند و هم موجب دهیدراتاسیون میشوند.
آیا تپش قلب ناگهانی خطرناک است؟
الگوی ضربان قلب تحت تأثیر عوامل متعددی قرار میگیرد؛ برای مثال، میزان فعالیت بدنی یکی از بارزترین محرکهاست. به بیان ساده، هرچه بدن سختتر فعالیت کند، نیاز بافتها به خون افزایش مییابد و قلب ناگزیر است با شتاب بیشتری خون را پمپاژ نماید. در این حالت، افزایش ضربان قلب یک پاسخ فیزیولوژیک طبیعی محسوب میشود.
با این حال، عوامل دیگری نیز میتوانند باعث بروز ضربانهای اضافی یا پرشدار شوند. این عوامل گاهی بیخطر بوده و تنها بخشی از عملکرد طبیعی قلب هستند، اما در برخی موارد به وجود اختلال در سیستم الکتریکی قلب مرتبطاند که میتواند پیامدهای جدی و حتی تهدیدکنندهٔ حیات داشته باشد.
در اغلب بیماران، تپش قلب خوشخیم بوده و جای نگرانی ندارد؛ با این وجود، تشخیص علت زمینهای اهمیت اساسی دارد. تمایز میان پاسخ طبیعی فیزیولوژیک و نشانهای از یک اختلال جدی قلبی، کلید تصمیمگیری بالینی است.
چه زمانی برای تپش قلب ناگهانی به اورژانس مراجعه کنم؟
بروز همزمان تپش قلب با علائم زیر میتواند نشانهٔ یک وضعیت تهدیدکنندهٔ حیات باشد و نیاز به تماس فوری با اورژانس دارد:
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- گیجی یا کاهش سطح هوشیاری
- سنکوپ (از دست دادن هوشیاری موقت)
- تنگی نفس یا دشواری در تنفس
- درد، فشار یا احساس سنگینی در قفسه سینه، گردن، فک، بازوها یا پشت فوقانی
چنین تظاهراتی میتواند بیانگر وقوع یک آریتمی شدید، ایسکمی میوکارد یا سایر اختلالات قلبی ـ عروقی جدی باشد و مداخلهٔ پزشکی فوری در این شرایط حیاتی است.
توصیه ای تیم دارو دات کام به شما
اگرچه در بسیاری از موارد تپش قلب ناگهانی خوشخیم بوده و بهطور خودبهخود برطرف میشود، اما نباید از کنار آن بهسادگی گذشت. در صورتیکه این حالت بهطور مکرر رخ دهد یا با علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه یا غش همراه باشد، مراجعه فوری به پزشک یا اورژانس ضروری است.
همچنین اصلاح سبک زندگی، مدیریت استرس، کاهش مصرف محرکها و مشاورهی پزشکی منظم، نقش مهمی در پیشگیری و کنترل این وضعیت دارد.